کد خبر:20484
پ

در تاریخ 30 اکتبر؛ وزارت امور خارجه عربستان سعودی با صدور بیانیه ای تاسف عمیق خود را نسبت به زلزله ازمیر در غرب ترکیه اعلام کرد. البته بیشتر ناظران و تحلیلگران توجه چندانی به این بیانیه نداشتند و آن را یک اقدامی عادی دانستند؛ خصوصا از آن جایی که در آن زمان فراخوان غیررسمی تحریم محصولات ترکیه در پادشاهی سعودی مطرح بود. با این حال؛ شش روز بعد خبرگزاری رسانه ای سعودی گزارش داد که پادشاه سعودی به مرکز امداد و کمک بشردوستانه ملک سلمان (KSRelief) دستور داده که کمک های فوری به برادران آسیب دیده در ترکیه ارسال شود. در حالی که این اعلامیه یک هفته پس از زلزله دلخراش اتفاق افتاد اما اقدامی ارزشمند بود.

به گزارش روزانه نیوز ، یکی از نشانه ها مهم این اقدام، تلاش عربستان برای شکستن یخ روابط با ترکیه می باشد و این امر مصادف با پیروزی جو بایدن در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا است. 12 نوامبر « رجب طیب اردوغان» رئیس جمهور ترکیه با « حمد بن عیسی آل خلیفه» پادشاه بحرین تماس گرفت و درگذشت نخست وزیر منامه را تسلیت گفت. در بیانیه وزارت ارتباطات ترکیه آمده است: اردوغان و پادشاه بحرین در مورد گام های تقویت روابط دوجانبه بین دو کشور با یکدیگر گفتگو کرده اند. سیاست های دیپلماتیک بحرین در بیشتر موارد از محور سعودی پیروی می کند؛ تا حدی که بسیاری این پرسش را مطرح می کنند که آیا این کشور سیاست خارجی مستقلی دارد؟ منامه اغلب به عنوان مجرایی برای ارسال و دریافت پیام از طرف عربستان سعودی در امور مهم تلقی می شود. از این نظر؛ پیام اردوغان ممکن است در ریاض طنین انداز شود.

در یک تماس تلفنی نادر بین  ملک سلمان و اردوغان قبل از اجلاس سران G20 در 21 نوامبر؛ طرفین توافق کردند که کانال های گفتگو برای توسعه مناسبات دوجانبه و از بین بردن مشکلات باز نگه داشته شود. ساعاتی بعد؛ « فیصل بن فرحان آل سعود» وزیر امور خارجه عربستان سعودی در مصاحبه با رویترز گفت که روابط با ترکیه « خوب و دوستانه» است و تحریم های غیررسمی محصولات ترکیه در پادشاهی را منکر شد. مکالمه تلفنی گذشته به طور مشخص منجر به یک مجموعه ای از تحولات مثبت در مناسبات آنکارا و ریاض شده است. در پایان این گردهم آیی مجازی؛ اردوغان موفقیت نشست G20 را به عربستان سعودی تبریک گفت.

5 روز بعد « مولود چاووش اوغلو» وزیر امور خارجه ترکیه با همتایان سعودی در چهل و هفتمین اجلاس شورای وزیران خارجه سازمان همکاری اسلامی دیدار و در مورد روابط دوجانبه و مسائل منطقه گفتگو کرد. چاووش اوغلو در این دیدار ضمن تاکید بر اهمیت روابط دوجانبه با ریاض اظهار داشت: « یک همکاری قوی بین دو کشور نه تنها به نفع طرفین بلکه به نفع کل منطقه خواهد بود»

انگیزه های طرفین

این گام های کوچک می تواند آماده سازی دو کشور برای مقابله با فشارهای پیش بینی شده از سوی دولت جدید بایدن تلقی شود. واکنش مثبت ترکیه به ابتکار ریاض، وجود منافع مشترک طرفین برای اصلاح روابط متقابل را تایید می کند. اگر چه اقدامات انجام شده تاکنون به معنای آشتی کامل نیست اما دو کشور را در مسیر صحیح سوق خواهد داد. در مورد انگیزه ها؛ چرخش ناگهانی سعودی ها نسبت به ترکیه عمدتا به تحولات اخیر در سیاست ایالات متحده باز می گردد. ترامپ و جارد کوشنر روابط بی نظیر و بسیار دوستانه ای با ولیعهد محمد بن سلمان داشتند. دونالد ترامپ درنخستین سفر خارجی خود را که در بعد بین الملل از اهمیت بالایی برخوردار است به ریاض سفر کرد. وی چراغ سبزی به ولیعهد بن سلمان و مقامات آل سعود در سرکوب مخالفان ، اعضای خاندان سلطنتی، بازرگانان، روشنفکران و فعالان حقوق بشر داد. ترامپ از ولیعهد بن سلمان در جریان قتل وحشیانه جمال خاشقچی در کنسولگری عربستان در ترکیه حمایت کرد. وی همچنین به پادشاهی اجازه داد تا بدون محدودیت به کارزار نظامی خود در یمن ادامه دهد و برای دفاع از آن ها در مقابل ایران؛ نیروهایی را به عربستان سعودی اعزام نمود.

در این زمینه؛ بایدن مشابه ترامپ نخواهد بود و انتظار بر این است که دولت جدید؛ پادشاه و پسرش را در مورد مسائل داخلی و خارجی به خصوص جنگ یمن، بحران خلیج فارس و قتل خاشقچی تحت فشار قرار دهد. البته جو بایدن بر بازگشت آمریکا به برجام متعهد شده که این میتواند عربستان سعودی را در منطقه منزوی نماید. روابط قدرتمند بین محمدبن سلمان و محمد بن زاید دیگر برای سعودی ها مفید نخواهد بود؛ زیرا ابوظبی تصمیم به دلجویی از ایران و تقویت روابط علنی با اسرائیل روی آورده اند؛ امری که ریاض به سختی آن را مورد پذیرش قرار می دهد. به همین ترتیب؛ بایدن در جریان کارزار انتخاباتی خود موضع خصمانه ای نسبت به دولت ترکیه نشان داد. بایدن همچین با توافق اس 400 روسیه و به احتمال زیاد با رویکرد ترکیه در مدیترانه شرقی مخالف است و اگر او مشابه با اوباما از همکاری با آنکارا در زمینه اهداف مشترک خودداری کند؛ روابط ترکیه و آمریکا آسیب خواهد دید.

چالش ها در نزدیکی روابط آنکارا و ریاض علی رغم تحولات مثبت؛ انتظار بر این است که روابط نزدیک بین عربستان و ترکیه برای پیشبرد آن با چالش های متعددی روبرو است. به طور خاص دو متغیر اصلی ممکن است بر این روند تاثیر بگذارد. در وهله نخست؛ اگر دولت بایدن تصمیم بگیرد با عربستان سعودی رویکرد منعطفی اتخاذ کند؛ مقامات سعودی ممکن است بر این تاکید کنند که دیگر نیازی به تقویت روابط با ترکیه نیست و بنابراین هر گونه مناسبات فیمابین دوکشور را در سطح فعلی حفظ کنند. دومین مانع احتمالی موضع امارات در مورد روند آشتی عربستان و ترکیه می باشد. اگر روابط ریاض و آنکارا به سطح سال 2015م بازگردد؛ در این صورت ابوظبی بزرگترین بازنده در توافق جدید بین این دو بازیگر منطقه ای خواهد بود. در طی چهار سال گذشته و در حالی که عربستان سعودی را به سمت خود سوق داده؛ ابوظبی سرمایه گذاری گسترده ای در روابط خود با ترامپ، محمد بن سلمان و ایجاد شکاف بین ریاض و آنکارا انجام داده است. با توجه به این که ابوظبی هدایت اردوگاه ضد ترکیه در منطقه را برعهده دارد؛ مطمئنا علاقه ای به بهبود روابط سعودی و ترکیه نخواهد داشت و به همین دلیل می توان مطمئن بود که محمد بن زاید برای خرابکاری در این فرایند هر کاری که لازم باشد را انجام خواهد داد.

تصمیم عربستان برای کاهش تنش ها و نزدیکی به ترکیه تاکنون از سوی پادشاه سلمان انجام شده و محمد بن سلمان در این روند دخیل نیست. پیشنهاد امارات به محمد بن سلمان تلاش بر عادی سازی روابط ریاض با تل آویو است. بر این اساس از یک سو تل آویو پوشش لازم را برای محافظت از وی در مقابل فشار مورد انتظار بایدن و از سوی دیگر این امر زمینه نفوذ داخلی و کنگره را فراهم سازد. تنها چند روز پس از تماس تلفنی ملک سلمان و اردوغان ، رسانه های اسرائیلی گزارش دادند که نتانیاهو مخفیانه به عربستان سعودی سفر و با محمد بن سلمان در نئوم دیدار کرده است. عربستان سعودی این خبر را تکذیب نمود اما چندین منبع آن را مورد تایید قرار دادند. مشخص نیست که آیا محمد بن زاید در تنظیم جلسه بین محمد بن سلمان و نتانیاهو نقشی داشته یا خیر. اما تجزیه و تحلیل ها نشان گر این است که امارات متحده عربی علاقه مستقیمی به فشار برای عادی سازی عربستان و اسرائیل در مقابل صلح عربستان و ترکیه داشته است. سیاست دولت بایدن در قبال ریاض همراه با نحوه واکنش امارات متحده عربی در تعیین این که آیا آشتی ترکیه و عربستان در مرحله بعد ادامه خواهد یافت نقش تعیین کننده را ایفا خواهد نمود.

نویسنده: علی رضا علیپور

ارسال دیدگاه

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

کلید مقابل را فعال کنید